මුල් පිටුව

අල්සයිමර්ස් ඩිමෙන්ශියා

සමාලෝචනය රෝගයට හේතුන් වලක්වා ගැනීම රෝග ලක්ෂණ රෝග විනිශ්චය ප්‍රතිකාර
මුද්‍රණය

මුල් ප්‍රභවය

ඇල්සයිමර් රෝගය මොළයේ සෛල හා ඒ අවට ඇති අසාමාන්‍ය ලෙස ප්‍රෝටීන සෑදීම නිසා ඇතිවේ යැයි සිතනු ලැබේ. ඊට සම්බන්ධ ප්‍රෝටීන වලින් එකක් ඇමයිලොයිඩ් (amyloid) ලෙස හැඳින්වේ, මේවා තැන්පත් වීමෙන් මොළයේ සෛල වටා ප්ලැක්ස් සාදයි. අනෙක් ප්‍රෝටීන් ටාවු(tau) ලෙස හැඳින්වේ, තැන්පතු මොළයේ සෛල තුළ ගැටගැසෙයි. මෙම ක්‍රියාවලිය ආරම්භ වීමට හේතුව කුමක්දැයි හරියටම නොදන්නා නමුත් එය ආරම්භ වන්නේ රෝග ලක්ෂණ මතු වීමට වසර ගණනාවකට පෙර බව විද්‍යාඥයින් දැන් සොයාගෙන ඇත. මොළයේ සෛල බලපෑමට ලක්වන විට, මොළයේ සෛල අතර පණිවිඩ යැවීමට හෝ සංඥා යැවීමට සම්බන්ධ රසායනික පණිවිඩකරුවන්ගේ (ස්නායු සම්ප්‍රේෂක ලෙස හැඳින්වෙන) අඩුවීමක් ද ඇත. ඇල්සයිමර් රෝගයෙන් පෙළෙන අයගේ මොළයේ එක් ස්නායු සම්ප්‍රේෂකයක් වන ඇසිටයිල්කොලීන් (acetylcholine) මට්ටම විශේෂයෙන් අඩුය. කාලයත් සමඟ මොළයේ විවිධ ප්‍රදේශ හැකිලී යයි. සාමාන්‍යයෙන් බලපෑමට ලක්වූ පළමු ප්‍රදේශ මතකයන් සඳහා වගකිව යුතු ප්‍රදේශ වේ. ඇල්සයිමර් රෝගයේ වඩාත් අසාමාන්‍ය ආකාරවලදී, මොළයේ විවිධ ප්‍රදේශ වලට බලපායි. පළමු රෝග ලක්ෂණ මතකයට වඩා පෙනීම හෝ භාෂාව පිළිබඳ ගැටළු විය හැකිය.

අවදානම වැඩි වීම

ඇල්සයිමර් රෝගය අවුලුවන්නේ කුමක් දැයි තවමත් නොදන්නා නමුත්, තත්වය වර්ධනය වීමේ අවදානම වැඩි කිරීමට සාධක බොහෝමයක් ඇති බව දන්නා කරුණකි. වයස වඩාත්ම වැදගත් සාධකය වන්නේ වයසයි. ඔබ 65 ට ළඟා වූ පසු සෑම වසර 5 කට වරක් ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ සම්භාවිතාව දෙගුණ වේ. නමුත් ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ අවදානමට ලක්ව ඇති වයස්ගත පුද්ගලයින් පමණක් නොවේ. මෙම තත්වය ඇති පුද්ගලයින් 20 දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකු 65 ට අඩු අයයි. මෙය මුල් හෝ තරුණ අවදියේ හටගන්නා ඇල්සයිමර් රෝගය ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය වයස අවුරුදු 40 පමණ සිට මිනිසුන්ට බලපායි. පවුල් ඉතිහාසය ඔබේ දෙමව්පියන්ගෙන් ඔබට උරුම වන ජාන මගින් ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ අවදානමට දායක විය හැකිය නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම අවදානම වැඩිවීම කුඩා වේ. නමුත් පවුල් කිහිපයක, ඇල්සයිමර් රෝගය ඇතිවන්නේ තනි ජානයක උරුමය නිසා වන අතර එම තත්වයේ අවදානම බෙහෙවින් වැඩි ය. ඔබේ පවුලේ සාමාජිකයන් කිහිප දෙනෙකු පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ ඩිමෙන්ශියාව වැළඳී ඇත්නම් සහ විශේෂයෙන් තරුණ වියේදී, ඔබ වයසින් මුහුකුරා යන විට ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ අවදානම පිළිබඳ තොරතුරු සහ උපදෙස් සඳහා ජානමය උපදේශනය ලබා ගැනීමට ඔබට අවශ්‍ය විය හැකිය.

ඩවුන්ගේ සින්ඩ්‍රෝමය (Down's syndrome) ඩවුන්ගේ සින්ඩ්‍රෝමය ඇති පුද්ගලයින්ට ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ වැඩි අවදානමක් ඇත. මෙයට හේතුව ඩවුන්ගේ සින්ඩ්‍රෝමය ඇති කරන ජානමය දෝෂය ද කාලයත් සමඟ මොළයේ ඇමයිලොයිඩ් ප්ලැක්ස් සෑදීමට හේතු වන අතර එමඟින් සමහර පුද්ගලයින් තුළ ඇල්සයිමර් රෝගය ඇතිවිය හැකිය. හිසට සිදුවන තුවාල හිසට දරුණු තුවාල සිදුවී ඇති පුද්ගලයින්ට ඇල්සයිමර් රෝගය වැළඳීමේ වැඩි අවදානමක් ඇති නමුත් මේ සම්බන්ධයෙන් තවදුරටත් බොහෝ පර්යේෂණ කිරීම අවශ්‍ය වේ. හෘද රෝග හෘද වාහිනී රෝග හා සම්බන්ධ ජීවන රටා සාධක සහ තත්වයන් කිහිපයක් ඇල්සයිමර් රෝගයේ අවදානම වැඩි කළ හැකි බව පර්යේෂණවලින් පෙනී යයි. මේවාට ඇතුළත් වන්නේ:

ඔබේ අවදානම අඩු කර ගැනීමට ඔබට උදව් කළ හැක්කේ:

වෙනත් අවදානම් සාධක

මීට අමතරව, නවතම පර්යේෂණ යෝජනා කරන්නේ ඩිමෙන්ශියාව ඇතිවීමට අනෙකුත් සාධකද බලපාන අතර නමුත්, මෙම සාධක කෙලින්ම ඩිමෙන්ශියාව සදහා හේතු වන බව අදහස් නොවේ. මේවාට ඇතුළත් වන්නේ: